Kona og hundur í grunnri gröf

Kona og hundur hennar hvíldu rétt undir yfirborði jarðar, ekki meira en sem nemur 30 sentimetrum undir það síðasta, í rúmlega eitt þúsund ár í Senja í norska fylkinu Troms þar sem Anja Roth Niemi og samstarfsfólk hennar grófu þau upp í síðustu viku.

Vitanlega eru Niemi og hópur hennar fornleifafræðingar og starfa undir merkjum Minjasafns Heimskautaháskóla Noregs í Tromsø.

„Þegar við tókum til við að fjarlægja efsta jarðlagið sáum við greinilega svarta línu með bátslagi í sandinum. Þar með áttuðum við okkur á því að við hefðum fundið bátsgröf,“ útskýrir Niemi fyrir norska ríkisútvarpinu NRK, en auk þess að vera rannsakandi gegnir hún stöðu fagstjóra fornleifarannsókna við safnið í Tromsø.

Við frekari gröft kom í ljós að báturinn var illa varðveittur, en þó mátti að sögn Niemi slá því föstu að hann hefði verið um 5,4 metrar að lengd. Jarðnesku leifarnar af konunni og hundinum lágu í bátnum og sneru höfuð þeirra í norðurátt.

Hugðist byggja við bílskúr sinn

Meðal þess sem fornleifafræðingarnir hafa fundið í gröf konunnar er járnsigð, brýni, bronsgripur sem hugsanlega hefur verið eyrnalokkur, tvær perlur sem virðast gerðar úr rafi og sverð úr hvalbeini.

Það var fyrir forsjálni örlaganna að gröfin fannst áður en framkvæmdir jarðeigandans við að byggja við bílskúrinn sinn hófust, en þær hefðu að öllum líkindum valdið slíku raski á staðnum að þessi rúmlega þúsund ára gamla hinsta hvíla konu og hunds hefði farið forgörðum með öllu.

Fornleifafræðingarnir Anja Roth Niemi, Janne Oppvang og Martine Lahti við gröfina sem er örskammt frá húsum jarðeiganda. Sá hugðist byggja við bílskúr sinn og hefði gröfin líkast til farið forgörðum hefðu tveir áhugaleitarmenn með málmleitartæki ekki gengið um svæðið sumarið 2023. Ljósmynd/Norges arktiske universitetsmuseum

Tveir fornleifaáhugamenn, þeir Stig Rune Johannessen og Nils Arna Solvold, fóru um svæðið með málmleitartæki sín fyrir tæpum tveimur árum og eftir að hafa fengið merki um málm undir yfirborðinu fundu þeir félagar tvær spennur úr málmi. Er lengra var grafið skilaði mjúkur jarðvegurinn þeim beinum og þótti þeim þá ljóst að þeir hefðu rambað á fornmannsgröf.

Eftir að þeir tilkynntu til þess bærum yfirvöldum um fundinn varð ljóst að eigandi jarðarinnar neyddist til að bíða með bílskúrsframkvæmdirnar.

Tilfinning um nánd

Spennurnar sem þeir Johannessen og Solvold fundu reyndust vera frá árabilinu 900 til 950, en þegar um svo gamlar grafir er að ræða teljast þær friðaðar samkvæmt ákvæðum norskrar fornleifalöggjafar. Þar sem gröfin lá svo grunnt fékk safnið í Tromsø hins vegar undanþágu til að grafa hana upp.

Niemi segir það alltaf sérstakt að grafa upp jarðneskar leifar fólks eftir svo langan tíma neðar foldu. „Tilfinningin er alltaf sérstök þegar maður kemst í náið samband við þá sem lifað hafa á undan okkur. Maður öðlast tilfinningu um nánd og finnst maður komast í mjög sterkt samband [við fólkið],“ segir fornleifafræðingurinn við NRK.

NRK

NRK-II (önnur bátsgröf fannst í Tromsø 2018)

• Blogga um frétt